پس از شکل گیری اولیه بحران خشکسالی تالاب هامون و سیستان در دهه ۷۰ و مشکلات فراوانی که بیش از ۲ دهه برای مردم منطقه به دنبال داشت هر از گاهی با شکل گیری سیلاب ها و روان آبهایی از کشور افغانستان بخشهای از تالاب هامون آبگیری می شد و و بدنبال آن خوشحالی مقطعی مردم منطقه را فرا می گرفت .
اما آنچه شاهد بودیم این میزان آب ورودی به تالاب پس از مدت زمان کوتاهی ، با فرا رسیدن فصل تابستان و جریان بادهای ۱۲۰ روزه دوام چندانی نداشته و درست زمانی که باید بهره برداری لازم از آن انجام می شد مجددا خشک و در پی آن مرگ میلیونها ماهی و پرنده را به همراه داشت که در سال ۹۶ از نمونه بارز و گسترده آن را شاهد بودیم .
در سال جاری نیز با نزول باران رحمت الهی ، سیلاب هایی که از بهمن ماه سال ۹۷ در منطقه جاری شد ، شور و شعف وصف ناپذیری را برای مردم به همراه داشت ، بارندگی ها در بالادست به گونه ای بود که این سیلاب ها کماکان نیز ادامه دارد و گرچه با سوء مدیریت در کنترل و مدیریت آن خرابی هایی را در بخشهای از شهرستان هیرمند را به دنبال داشت اما چیزی از ارزشهای آن در منطقه کاسته نشد و همگان به اتفاق بر مدیریت و بهره برداری صحیح آن تاکید داشتند .
نکته حائز اهمیت در این برهه زمانی بهره برداری اصولی و مدیریت بهینه آب ورودی به منطقه و انباشت آن برای مراحل بعدی است که چاه نیمه ها و تالاب هامون در زمره مناطق برخوردار محسوب می گردد .
انباشت آب در چاه نیمه ها گرچه در رفاه و نیاز مردم جز آب مصرفی که مهمترین اصل است در بخش هایی از کشاورزی حائز اهمیت است ، اما تالاب هامون به عنوان منبع درآمد تعداد کثیری از ساکنان سیستان در امر دامداری ، صید و صیادی و حتی کشاورزی از اهمیت خاصی برخوردار است و ارزش ابگیری آن در بعد کیفیت کمتر از چاه نیمه ها برای سیستان نیست که کنترل ریزگردها در مواقع طوفانی از مهمترین آن است .
به اذعان بسیاری از کارشناسان در جریان سیلاب های اخیر حدود ۲۰ درصد از تالاب هامون ابگیری شده است اما اینکه چه استفاده های از آن انجام خواهد شود مسئله مهمی است که باید به آن توجه شود .
از جمله این مناطق کوه خواجه در غرب ، سابوری در شمال و هامون پوزک در محدوده خلگوشکی و محمودی در شمال شرق سیستان است .
شرایط اکوسیستمی و اقلیمی تالاب هامون در منطقه کوه خواجه و هامون پوزک در ایران به گونه ای است که در کمترین زمان ممکن می تواند در معیشت و درآمد مردم منطقه تاثیر گذار باشد .
اما در شرایط حال حاضر و تجربه گذشته به اثبات رسیده است که اگر تدابیر لازم در حفظ و نگهداشت آب در این منطقه اندیشیده نشود ، بدون شک همان سریال همیشگی خشکی زود هنگام و مرگ میلیونها ماهی و هزاران پرنده مهاجر که وجود آب مصادف با زمان تخم گذاری آنها نیز می باشد همچون گذشته اتفاق خواهد افتاد .
یکی از نکات مبهمی که در این زمینه وجود دارد اینکه مسئول مستقیمی جهت پیگیری مطالبات مردمی وجود ندارد و آنچه مشخص است محیط زیست در راس همه قرار دارد اما اگر محیط زیست مجری ایجاد دایک در محدوده اطراف کوه خواجه بوده است ، پس چرا دایک ایجاد شده توسط گروهای مردم نهاد و جهادی به بهانه هموار کردن مسیر تخلیه سیلاب بازگشایی شده است ؟ طرحی که با میلیون ها اعتبار اجرایی شد در یک لحظه و با یک تصمیم غیر اصولی تمام آنچه رشته بودند را بر باد داد .
اینک برای چندمین بار متوالی از سرپرست فرمانداری شهرستان هامون تقاصا داریم با در نظر گرفتن رفاه عمومی تمامی حاشیه نشین های تالاب هامون در این بخش تدبیر اصولی و اثر گذار را اتخاذ نماید تا حداقل برای سال جاری از هدر رفت آب قبل از زمان انتظار جلوگیری به عمل آمده و نعمتی که به برکت خدا بر مردم منطقه ارزانی شده بی جهت و بی مورد از بین نرود و مردم نهایت استفاده را در جهت تامین معاش و درآمد از آن داشته باشند .
یادداشت : ناصر صیاد
