کارشناس حوزه جمعیت بیان کرد:
چه عواملی بر فرزندآوری در خانواده مؤثر هستند؟
کد مطلب: ۷۴۳۷۵
تاریخ انتشار:شنبه ۳۱ ارديبهشت ۱۴۰۱ ساعت ۰۹:۴۲شهلا کاظمی پور گفت: یکی از بنیان های اساسی جامعه داشتن جمعیت جوان، سالم و با کیفیت و بهره وری بالا است، لذا باید علاوه بر حفظ و تداوم جوانی جمعیت در کشور، به حجم بالای جمعیت جوان فعلی توجه شود تا قبل از خارج شدن جمعیت کشورتا سال 1430 برنامه ریزی های زیربنایی بعمل آید.
به گزارش اوشیدا، جمعیت و مسائل مربوط به آن، از جمله مسائل چند بعدی و پیچیده جوامع انسانی است که هم تحت تاثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و غیره است و هم بر آن تاثیر می گذارد، می توان گفت که مسائل جمعیتی و تحولات مربوط به آن، به قدری گسترده و دارای پراکندگی است که در قالب نظریه یا فرمول خاصی قرار گیرد، بلکه حرکات جمعیتی خاص در یک جهت ویژه، در شرایط مکانی و زمانی متفاوت، دلایل مختلف، متنوع و گاه متضادی داشته است.
در کشورهایی که رشد جمعیت بر توسعه اقتصادی تاثیر معکوس دارد، یکی از عوامل موثر بر میزان باروری و در نتیجه کنترل جمعیت، بهبود وضع اجتماعی و اقتصادی خانوارها است. بنابراین تحلیل های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در افق های برنامه ریزی کوتاه مدت،میان مدت و بلندمدت، بدون پیش بینی مناسب از جمعیت آینده که در بسیاری از بخش های برنامه ریزی و تصمیم گیری، راهبردی اساسی محسوب می شود، ناکارآمد و گاه بحران زا خواهد بود.
شهلا کاظمی پور جمعیت شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار اوشیدا بیان کرد:رشد جمعیت ناشی از چهار عامل است که دو اثر مثبت و دواثر منفی دارد، برای تغییر هر جمعیتی سه واقعه رخ میدهند؛ تولد، مرگ و مهاجرت. در زمان هایی که مهاجرت خیلی کم بوده است تغییرات جمعیت صرفا براساس میزان موالید و مرگمیر حساب میشد ، به طور کلی اگر تعداد متولدین و فوت شدگان باهم برابر باشد، میزان سالانه رشد جمعیت به صفر میرسد.»کاهش میزان رشد جمعیت و در نتیجه آن کاهش جمعیت ایران میتواند پیامدهایی به همراه داشته باشد که مهمترین آن افزایش میانگین سنی جمعیت است.
وی افزود: موالید و مهاجرت پذیری در همه ی کشورها باعث افزایش جمعیت می شود و مرگ و میر و مهاجرت باعث کاهش جمعیت می شود، حال اگر مهاجرت را نادیده بگیریم، بگوییم مهاجرت در گذشته زیاد نبوده است، معمولا موالید و مرگ و میر دوتا عامل اصلی رشد جمعیت هستند که در کشور ما هم به همین صورت بوده استدر گذشته هم موالید و هم مرگ و میر هم بالا بود، رشد جمعیت ناچیز بود ولی به همراه توسعه ی امکانات بهداشتی درمانی به تدریج مرگ و میر کاهش پیدا کرد و موالید زیاد تغییر نکرد و رشد جمعیت فزاینده شد که در کشور ما هم ما بالاترین رشد جمعیتی مان در دهه ی ۶۰ بود که ۳/۴ درصد در سال بود، این یعنی در سال ۶۴ رشد جمعیت کشور از ۰.۵ درصد به ۳.۴ درصد رسید، آن زمان بالاترین میزان موالید را داشتیم و مرگومیر هم تقریبا روبه کاهش بود.
کاظمیپور در ادامه تصریح کرد: «بعد از سرشماری ۱۳۶۵ که مشخص شد رشد جمعیت در ایران بسیار زیاد است و امکانات در ایران مناسب این جمعیت نبود، بر این اساس رویکرد دولتمردان از سیاستهای افزایش باروری و به سمت کاهش موالید تغییر کرد. البته انجام این کار قبل از انقلاب رقم خورده بود، بعد از انقلاب مسکوت ماند و مجددا بعد از ۱۳۶۸ شروع شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان این مطلب که یکی از سیاست های اتخاذ شده در بحث کنترل موالید در سال ۱۳۶۸ به بعد از بین عوامل دیگر که باعث کاهش رشد جمعیت شده بحث توسعه است افزود: به نظر من عوامل توسعه نسبت به سیاست های پیشگیری موثرتر بوده است، یعنی تا زمانی که توسعه اتفاق نیفتد، سیاست های پیشگیری هم اثر بخشی ضعیف تری دارد چرا که شاخص های توسعه عبارت اند از افزایش سواد تحصیلات زنان، اشتغال زنان، توسعه وسایل ارتباطی، که در حال حاضر توسعه ی فضای مجازی هم اضافه شده است. همه ی این عوامل باعث شد که باروری کاهش پیدا کند و این سیر کاهنده که قابل کنترل نیست، مرتب کاهش پیدا می کند.
کاظمیپور در رابطه با تشابه شرایط ایران با دیگر کشورها میگوید:این تغییراتی که در جامعه شاهدش هستیم، یک روند جهانی است و همه کشورها آن را تجربه کردند، آنها ۵۰ سال قبل از ما رشد جمعیتشان به صفر رسیده و رشد خیلی از آنها منفی است، به همین دلیل سیاستهای مختلفی در ۴۰ تا ۵۰ سال اخیر اتخاذ کردند که به دو دسته تقسیم میشوند؛ یکی سیاستهای تشویقی ولادت و دومی سیاستهای مهاجرتی است. اکثر کشورها این مسیر را طی کردند ولی پدیده ی بعدی که اتفاق افتاد این هایی که دیدند رشد جمعیت خیلی فزاینده است شرکت های کنترل موالید را اتخاذ کردند،در اکثر کشورهای توسعه یافته رشد جمعیت به تدریج کم شد یا حتی در خیلی از کشورهای اروپایی به صفر و منفی رسید.
شهلا کاظمی پور خاطر نشان کرد : در ایران در سال ۱۳۹۵ که سرشماری صورت گرفت، حدود ۷ درصد جمعیت، سالخورده بودند ولی پیش بینی ها نشون میدهد که در سال ۱۴۳۰ حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد جمعیت سالخورده باشند.
وی اذعان کرد: در این میان اگر از تعداد افرادِ در سن کار کم شود، آمار سالمندان افزایش مییابد و به تدریج جامعه به سن «پیری جمعیت» میرود و این یعنی دور شدن از رشد اقتصادی. چراکه سالمندی جمعیت یعنی کاهش نیروی کار و درنتیجه کاهش تولید ناخالص ملی. هرچقدر تعداد جمعیت سالمند (بالای ۶۴ سال) بیشتر باشد، بار هزینه نگهداری، مراقبتهای بهداشتی و هزینههای صندوقهای بیمه نیز بیشتر میشود و کشور از مسیر اصلی خود که توسعه است، دور میماند، برای اینکه از این پیشگیری کنند سیاست هایی رو اتخاذ می کنند که کشور ماهم سیاست قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را تصویب کرده که بتوانند جمع شدن قاعده ی هرم رو یه مقداری جلوی آن را بگیرند و قاعده ی هرم از این جمع تر نشود و باروری افزایش پیدا کند.
علت اصلی؛ شاخصهای توسعه یا فقر؟
کاظمیپور با اشاره به این نکته که درباره علت عدم تاثیرگذاری این سیاستها و از سویی کاهش نرخ رشد جمعیت کارشناسان اکثر مواقع مسائل اقتصادی را متهم میکنندگفت: علت اصلی این مسئله فرهنگی است و ایران با روند مشابه سالهای قبل کشورهای اروپایی روبرو شدهاند وی تصریح کرد: با تأکید بر اینکه نباید دغدغه ما ازدواج آسان باشد گفت: دغدغه ما باید ازدواج صحیحی باشد که منجر به داشتن خانواده سالم شود و به همین دلیل یکی از علل کاهش باروری تاخیر در ازدواج و فرزند آوری است، علاقه به فرزند کمتر با کیفیت بالاتر است، همه ی این ها باعث شده که باروری کم شود.
این جمعیت شناس ادامه داد: سیاست هایی که در مورد جمعیت در دهه ۹۰ ابلاغ شده، یکی از بهترین سیاست هایی که در بین سیاست های ارائه شده وجود داشته و اجرای آن خیلی اثربخش و تاثیرگذار است آن سیاست های 14 ماده ابلاغیه رهبری است که بسیار جامع است به خاطر اینکه مسائل جمعیتی ما درست است که کاهش باروری باعث شده است که قاعده ی هرم جمع شود و به عنوان اولویت اول است.
این کارشناس جمعیت ادامه داد: «هرچه که زمان میگذرد هیچ تغییری در باروری نمیبینیم و باروری کشور ما به حد خیلی پایینی رسیده، البته من متوجه شدم که در چند سال اخیر مرگومیر در ایران سیر فزاینده گرفته است و علت آن سالخوردگی جمعیت است. از سویی چون جمعیت زنانی که در معرض باروری قرار میگیرند هم در حال کاهش است، شواهد نشان میدهد که ما به تدریج به رشد ۰.۵درصد میرسیم و اگر همین روند ادامه پیدا کند در سال ۱۴۲۵ به رشد صفر میرسیم.
دانشیار دانشگاه تهران با تاکید بر این نکته که هدف اساسی در تدوین تدابیر سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، بالندگی و پیشرفت همه جانبه کشور است تصریح کرد: یکی از بنیان های اساسی جامعه داشتن جمعیت جوان، سالم و با کیفیت و بهره وری بالا می باشد، لذا باید علاوه بر حفظ و تداوم جوانی جمعیت در کشور، به حجم بالای جمعیت جوان فعلی توجه شود تا قبل از خارج شدن جمعیت کشورحدود سال ۱۴۳۰ از پنجره فرصت جمعیتی، باید برای سالم زیستی و توانمندسازی جوانان و دستیابی آنها به اشتغال تام با بازده بالا، برنامه ریزی های زیربنایی بعمل آید.
شهلا کاظمی پوردر ادامه گفت: با توجه به نظریات مربوط به کاهش باروری که بسیاری از آنها به دفعات در تحقیقات انجام شده در کشور نیز مورد تأیید قرار گرفته اند، برای سیاستگذاری در مورد افزایش فرزندآوری باید اقداماتی در زمینه بر طرف کردن میزان بیکاری جوانان و نا امنی های اقتصادی، کاهش بار اقتصادی هزینه پرورش فرزندان، فرهنگ سازی جهت ساده زیستی و کاهش تجمل گرایی و مهمتر از همه فرهنگ سازی برای بر طرف کردن نابرابری های جنسیتی در سطح خانواده بعمل آید.»