این بستر به‌عنوان یک محیط حساس و پیچیده علیرغم آفریدن فرصت‌های متعدد، آسیب‌های اجتماعی مختلفی را ایجاد کرده است که در صورت عدم توجه جدی خسارات جبران‌ناپذیری در عرصه‌های مختلف فرهنگی، امنیتی و حتی اقتصادی به همراه خواهد داشت.

با توجه به اینکه فضای مجازی ابزاری است که هم‌زمان با قرار دادن امکانات ارتباطی در اختیار کاربران، می‌تواند بستری برای شکل‌گیری برخی تخلفات، جرائم و بی‌اخلاقی‌ها در ابعاد مختلف باشد، از این‌رو بسیاری از صاحب‌نظران، از فضای مجازی به‌عنوان شمشیری دو لبه یاد می‌کنند که در کنار امکاناتی که در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد، ممکن است برای آنان آسیب‌ها و تهدیدهایی را نیز به همراه داشته باشد. 

شبکه ملی اطلاعات ضرورتی که از آن غفلت شد!

طی سال‌های اخیر این بستر هرچند عنوان مجازی را با خود به یدک می‌کشد اما به یک جزء حقیقی و غیرقابل‌انکار زندگی بشر تبدیل‌شده است، شکل‌گیری ارتباطات و تعاملات اجتماعی، کسب‌وکارها و حتی کشیده شدن عرصه تخاصم و جنگ به این حوزه و خلق واژه های جدیدی همچون حمله و دفاع سایبری در ادبیات نظامی خود یک دلیل اساسی است تا کشورهای مختلف مزایا و معایب آن را در کنار هم ببینند و برای بهره روی حداکثری در راستای اهداف خود روی آن سرمایه‌گذاری کنند.

متأسفانه سال هاست داده‌ها و اطلاعات ایرانیان به‌سادگی و به علت وابستگی نسبتاً قطعی به بستر فناوری بیگانه، در اختیار شرکت‌های متخصص در حوزه «داده‌کاوی» و کمپانی‌هایی همچون گوگل و مایکروسافت، اینتل، اینستاگرام قرار می‌گیرد تا در سایه غفلت متولیان امر با «مدل‌سازی» آن‌ها، دشمن از «قدرت» تأثیرگذاری حداکثری بر «سبک زندگی» اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مردم برخوردار شده و شبکه «پیش‌بینی رفتار و آینده‌پژوهی» خود را تکمیل نمایند.

 نتیجه ی ادامه این روند شکست ارزش‌های هویتی از درون به علت تغییر نرم باورها و بینش مردم است، کما اینکه هم‌اکنون نیز دشمن با سرمایه گذاری های سنگین در حوزه فضای مجازی هجمه سنگینی را در راستای «سکولاریزه کردن» سبک زندگی مردم آغاز کرده است.

هرچند سال هاست موضوع شبکه ملی اطلاعات در راستای سامان بخشی و کاهش تهدیدات فضای مجازی حتی در قالب قانون مصوب شده است اما پیشرفت کار و اقدام عملیاتی در این حوزه با حد مطلوب به شدت فاصله دارد هر چند بسیاری از کشورهای پیشرفته بدون تعلل در این عرصه ی استراتژیک گام های جدی برداشته اند.

فیلترینگ راهکاری آسان ولی ناکارآمد

بسیاری از مردم تصور می کنند که اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات قرار است ارتباط ما را با اینترنت جهانی قطع کند اما اینگونه نیست چرا که شبکه ملی اطلاعات مجموعه‌ی‌ پهنای باند رد و بدل شده داخل کشور و داده‌های تبادل شده با پهنای باند خارجی است، بر خلاف تصور عموم، اینترنت ملی هیچ ارتباطی به محدود کردن اینترنت ندارد و صرفا نوعی گردش اطلاعات در بستر داخلی است لذا شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیرساخت فضای مجازی کشور می‌تواند مزیت‌های بسیاری را برای مردم و سرویس دهنده‌های داخلی از حیث کاربری و نیز درآمدزایی ایجاد می‌کند.

اساسی‌ترین کار در ایجاد شبکه ملی اطلاعات اما بومی‌سازی است. یعنی باید پروتکل‌های ارتباطی، رمزنگاری اطلاعات، سرورها، دیتاسنترها، روترها، سیستم عامل، دیوایس (ابزارهای ارتباطی مثل موبایل و تبلت و...)، جست‌وجوگر، مرورگر، شبکه‌های اجتماعی، آنتی ویروس و فایروال بومی‌سازی می‌شدند ولی شواهد امر حاکی از حرکتی کند در این زمینه هاست.

آنچه در طول سالیان گذشته مشاهده می کنیم این است که به جای اندیشیدن راهکاری درست متولیان امر به فیلترینگ پناه آورده اند، راهکاری راحت و البته غلط که به نظر می رسد تنها نتیجه اش سودآوری اقتصادی برای عده ای خاص است چراکه عبور از آن به راحتی و با استفاده از نرم افزارهای مختلف قابل انجام است و اساسا با توجه به شرایط فعلی باید اکتفای صرف به آن در حوزه مدیریت فضای مجازی را سیاستی تقریباً شکست خورده و ناکارآمد دانست.

طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی از شایعه تا واقعیت

در تازه ترین اقدام اما نمایندگان مجلس در روز چهارشنبه هفته گذشته پس از چندین ماه حرف و حدیث به بررسی و تصویب طرحی تحت عنوان صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی تحت اصل ۸۵ قانون اساسی رای موافق دادند که البته بلافاصله در فضای عمومی کشور با بازخورد‌هایی همراه شد و شایعاتی مبنی بر قطع کلی دسترسی کاربران به اینترنت و تعطیلی کسب و کارهای این حوزه در کشور بر سر زبان ها افتاد.

در روزهای اخیر موضوع طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» در فضای رسانه‌ای کشور محل مناقشه و بعضا تحلیل‌های غیر کارشناسی قرار گرفته است، در این میان طرح مذکور حتی در بین نمایندگان موافقان و مخالفانی داشت که هر یک با استدلال هایی در رابطه با این طرح اظهارنظر کردند، هر چند بن مایه سخنان نمایندگان تأکید بر ضرورت ساماندهی وضعیت فضای مجازی در کشور و برخلاف شایعات عدم قطع شبکه اینترنت است اما در کنار برخی مسائل محتوایی بعضا اختلاف نظرهایی در رابطه با اصل ۸۵ شدن این طرح وجود دارد.

اصل ۸۵ کردن طرح یا لایحه‌ای در مجلس به درخواست اکثریت نمایندگان مجلس در صحن علنی مجلس اتفاق می‌افتاد که به استناد اکثریت طرح یا لایحه مذکور به دلیل مهم بودن و انجام شدن کار کارشناسی شده از صحن به کمیسیون تخصصی می‌رود تا بررسی لازم بر روی آن انجام شود.

برخلاف آنچه در برخی رسانه ها و شبکه های اجتماعی عنوان شده، طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی (مشهور به طرح صیانت) در مجلس تصویب نشده است و تا قبل از تصویب مجلس و تایید شورای نگهبان، قانون نیست و اجرا نمی شود.

به دنبال مسدودسازی نیستیم/ عده ای از حاشیه سازی منفعت می برند

علیرضا سلیمی عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی پیش از بررسی این طرح در مجلس به خبرنگار دیارآفتاب گفته بود: مسائلی که برخی رسانه های داخلی و خارجی به آن دامن می زنند حاشیه سازی های بیهوده است.

سلیمی تصریح کرد: اشکال تقویت پیامرسان های داخلی چیست که برخی به دنبال فضاسازی علیه مجلس هستند. مجلس به هیچ عنوان به دنبال مسدودسازی پیامرسان های خارجی نیست.

عضو هیئت رئیسه مجلس ادامه داد: البته این را هم باید در نظر گرفت که این طرح را تعدادی از نمایندگان پیشنهاد دادند و این رویه همواره وجود داشته که در کمیسیون ها، کارگروه ها، کمیته ها طرح های پیشنهاد می شود که تا به تصویب رسیدن تغییرات زیادی می کند. لذا این طرح نهایی مجلس نیست.

وی با بیان اینکه برخی صرفا به دنبال حاشیه ساختن برای مجلس هستند، گفت: عده ای از دروغ پردازی منفعت بردند و حالا هم به دنبال حاشیه ساختن برای مجلس انقلابی هستند.

این نماینده مجلس همچنین در جریان بررسی این طرح در مجلس و همزمان با اوج گرفتن برخی شایعات در صفحه شخصی توییتر خود نوشت: «چرا دروغ؟! وقتی آدم بیکار باشد مدام دروغ بافی می کند! کجا مجلس به دنبال انسداد #اینترنت است؟! واقعاً شرم بر دروغگویان باد!»

مجلس بدنبال فیلتر کردن هیچ شبکه مجازی خارجی نیست

همچنین محمدحسن آصفری نماینده مردم اراک خنداب و کمیجان در مجلس شورای اسلامی پس از مصوبه روز چهارشنبه مجلس شورای اسلامی  در گفتگو با دیار آفتاب، در خصوص ضرورت ساماندهی و مدیریت فضای مجازی، گفت: متاسفانه رها شدن این فضا در کشور ما، موجب سوء استفاده برخی از جریانات ضد فرهنگی قرار گرفته و از جنبه منفی آن حداکثر استفاده را می برند؛ این در حالی است که اگر بتوان این فضا را مدیریت کرد می توان در راستای توسعه مسائل فرهنگی، مسائل دینی، ارزشها، پر کردن اوقات فراغت، ایجاد فضای کسب و کار و مسائل علمی بهره برد. یکی از نمونه های پتانسیل فضا، درآمد های نجومی برخی سلبریتی ها از آن، بدون پرداخت ریالی به دولت است.

عضو کمیسیون شوراهای مجلس با بیان اینکه ضعف گسترده ای در زمینه تولید محتوا در فضای مجازی داریم، تصریح کرد: همچنین می توان با وضع قوانین داخلی از پلتفرم هایی که در ایران فعالیت دارند، استفاده حداکثری را برد و درآمد بسیاری را برای کشور بدست آورد.

وی تاکید کرد: طرح صیانت از فضای مجازی که این روزها در کشور سر و صدایی به پا کرده جهت سازماندهی سرور هایی است که در خارج از کشور فعالیت دارند. نمایندگان مجلس در این طرح معتقدند که این شبکه های مجازی باید به قوانین و آیین نامه های داخلی جمهوری اسلامی ایران متعهد باشند و اگر می خواهند به فعالیت خود در ایران ادامه دهند باید پایبند به اصول مد نظر کشورمان باشند نه اینکه حداکثر استفاده و درآمد را از ایران داشته باشند و هیچ تعهدی نسبت به قوانین جمهوری اسلامی ایران نداشته باشند.

آصفری تصریح کرد: برای مثال یکی از پلتفرم های فضای مجازی در مدت یکسال فعالیت در کشورمان بیش از ۴هزار و ۲۰۰میلیارد تومان درآمد داشته است که ریالی از آن عاید کشورمان نمی شود. در این قانون مجلس به دنبال این است که چنین پلتفرم هایی سازماندهی شده و تعهداتی نسبت به فعالیت در ایران داشته باشند. همچنین سازمانی شکل بگیرد تا ضمن تولید محتوا، نظارت لازم را بر سرورهای خارج از کشور داشته باشد و همچنین بخشی از درآمدهای هنگفت این شبکه ها بابت فعالیت در ایران به عنوان مالیات به جمهوری اسلامی ایران پرداخت شود.

عضو کمیسیون شوراهای مجلس با بیان اینکه اکثر نمایندگان با این طرح موافق بودند، گفت: ولی بخشی از نمایندگان مخالف اصل ۸۵ شدن این طرح بودند به این معنی که این طرح بجای آنکه در کمیسیون های تخصصی بررسی شود، در صحن علنی مجلس بررسی شود. لذا اکثر نمایندگانی که امروز رأی مخالف دادند مخالف اصل طرح نبودند.

وی تصریح کرد: نمایندگان معتقدند فضای مجازی نباید رها باشد و به هیچ وجه در این قانون کسی به دنبال فیلتر کردن پلتفرم های مختلف نبوده، نیست و نخواهد بود چرا که معتقدیم نمی توان با این فضا از طریق فیلتر کردن برخورد کرد و بایستی با مدیریت صحیح و تولید محتوای ارزشمند، حداکثر استفاده را از این فضا برد. لذا قرار بر این شد تا چندین نماینده از کمیسیون های مختلف این طرح را بررسی کرده و نهایتا قانون صیانت از فضای مجازی را به سرانجام برسانند.

طرح صیانت قابل دفاع اما نیازمند کار کارشناسی چندوجهی

گفتار پایانی اینکه، اگرچه فضای مجازی غیرواقعی است اما یک واقعیت است که در شرایط کنونی جهان، از وقایع عینی و فیزیکی فراتر رفته و در حال بلعیدن فضای حقیقی است، راهکار حل چالش‌های فضای مجازی در وهله ی اول تلاش در راستای استقلال و به دست گیری مدیریت آن است ضمن اینکه افزایش سواد رسانه‌ای و آموزش آن به مردم به شکل جدی و از طریق صداوسیما و سایر رسانه‌ها،‌ نهادها و سازمان‌های فرهنگی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌توان در این زمینه انجام داد.

در نهایت اما طرح صیانت از کاربران فضای مجازی با وجود اینکه رویکرد تقویت زیرساخت های فضای مجازی بومی به خصوص پیامرسان ها را دنبال می کند و از این حیث اقدامی روبه جلو و موثر خواهد بود ولی آنچه واضح است اینکه در وهله اول با در نظر گرفتن جمیع شرایط و فارغ از حواشی و شایعات بی اساس، به عنوان یک قانون جامع و مادر تا حدودی ناپخته و ناقص به نظر می رسد و نیازمند کار کارشناسی بیشتر با جلب نظر نخبگان این حوزه، آینده نگری و اقناع سازی عمومی است.

لذا با توجه به چند وجهی بودن موضوع فضای مجازی و دربرگیری حوزه های مختلف اعم از بخشی از کسب و کارها بهتر آن است که کمیسیون ویژه مجلس با حضور کارشناسان مختلف فرهنگی، فناوری، اقتصادی، امنیتی، سیاسی و... به بررسی کلیه ابعاد طرح مذکور بپردازند تا بتواند غنای طرح نهایی را به حداکثر برساند.

با این حال ایجاد زیربنای استقلال کشور در حوزه فضای مجازی و توجه به توسعه فناوری‌های زیرساختی و بومی در این بخش اساسی ترین اقدام برای جلوگیری از تهدیدات و آسیب ها ضمن تضمین امنیت کاربران و تثبیت شرایط کسب و کارهای مجازی و خدمات وابسته است.

انتهای پیام/