امتیاز مثبت 

کد مطلب: ۳۸۴۲۹

یکی از موضوعاتی که پیش از همه توجه انسان را در بدو ورود به استان سیستان و بلوچستان جذب می‌کند، تنوع رنگ در پوشاک است. البته این تنوع رنگ در بسیاری از نقاط ایران به ویژه در میان ایل قشقائی، شاهسون و کرد نیز مشهود است.

به گزارش پایگاه خبری اوشیدا" شکل پوشش گروه‌های انسانی ارتباط مستقیمی با شرایط اقلیمی، فرهنگی و قومی هر منطقه دارد. همچنین پوشاک معرف ذوق و هنر، آداب و سنت‌های جوامع بشری بوده است.

یکی از موضوعاتی که پیش از همه توجه انسان را در بدو ورود به استان سیستان و بلوچستان جذب می‌کند، تنوع رنگ در پوشاک است. البته این تنوع رنگ در بسیاری از نقاط ایران به ویژه در میان ایل قشقائی، شاهسون و کرد نیز مشهود است.

پوشاک مردان سیستان

پوشاک مردان سیستان عمدتاً شامل دستار، سرپوش، پیراهن و شلوار است.

پیراهن چِل تریز: پیراهن گشاد و پرچینی که قد آن تا میان ساق پا می‌رسد. آستین آن از دو تکه و یک مرغک تشکیل می‌شود و مچ‌دار است و برای گشادی دامن آن از ترک‌های راسته و گود استفاده می‌کنند. برای دوخت این لباس ۸ تا ۱۰ متر پارچه نیاز است و اغلب به رنگ سفید می‌باشد. این پیراهن از ۴۰ تکه تشکیل می‌شود و دور سجاف و مچ آن را با نخ سیاه، سیاه‌دوزی می‌کنند و روی آن کمربند شانه‌کش می‌بندند.

پیراهن برچاک: پیراهنی بلند و گشاد تا پایین زانو است که در قسمت پایین دامن گشادتر می‌شود و دارای آستین بلند و گشاد و بدون سردست می‌باشد. در دو طرف دامنِ پیراهن، چاکی وجود دارد که به آن برچاک می‌گویند. این پیراهن یقه گرد دارد و چاک یقه آن بر روی شانه چپ به وسیله دکمه بسته می‌شود.

شلوار: شلوار مردان سیستانی پرچین است و لیفه‌ای برگردان دارد و از دو ساق و یک میان ساق فراخ تشکیل شده است. شلوار به وسیله بندهایی که توسط خود مردم منطقه بافته می‌شود بر روی بدن محکم می‌گردد. معمولاً برای دوخت این پوشش ۶ تا ۸ متر پارچه نیاز است.

پیراهن معمول: این پیراهن از گذشته تاکنون دستخوش تغییر و تحول گشته و از گشادی آن کاسته شده است. پیراهن مردان سیستانی در گذشته راسته و گشاد و جادار دوخته می‌شد که در جلو فاقد سجاف و از سرشانه شکافی مورب تا زیر سینه داشت و به وسیله دکمه‌ای روی شانه بسته می‌شد و روی آن با ابریشم سفید، خامه‌دوزی می‌شد. آستین آن گشاد و پرچین و مچ‌دار بوده و قد آن تا زیر زانو می‌رسید و جیب چهارگوش در پهلوها داشته است. به مرور زمان از گشادی آستین این پیراهن کاسته شده و به شکل راسته با مچ درآمد. در جلو سجاف با یقه یا بدون یقه و قد آن تا زانو در در دو طرف پهلو دارای چاک و جیب چهارگوش می‌باشد.

جلیقه: جلیقه نیم تنه‌ای است که در اصطلاح محلی به آن باسکَت می‌گویند و پوشیدن آن مورد علاقه مردم سیستان است. در گذشته جلیقه را از نمد و گاه ابریشم تهیه می‌کردند که جلو بسته متداول بوده و از سمت سرشانه جلو بسته و توسط کمربند یا تسمه باز و بسته می‌شد ولی در حال حاضر جلو باز یقه هفت گلابی و دارای دو جیب مغزی‌دار در بالا و پایین است. رنگ جلیقه اغلب مشکی است.

جوقه: نوعی کت که به علت دوام و هزینه بسیار بالا آن را تا چند نسل به تن می‌کردند. این کت امروزه مشابه ژاکت‌هایی است که مردان مورد استفاده قرار می‌دهند و از پشم رنگ خورده بافته می‌شد.

ستوه: کتی شبیه کت‌های نظامی با رنگ کرم شتری و پشمی بوده که یقه انگلیسی داشت و افراد مرفه بر روی این کت کمربندی از تار طلا می‌بستند که به کمر تار طلا شهرت داشت و از کمر آن خنجری آویزان می‌کردند یا از کمربند شونه‌کش که به شکل مایل است بر روی کت می‌بستند. مردان سیستان از ستره پشمی که از پشم شتر بافته می‌شد در هنگام سرما استفاده می‌کردند.

قبا: تن پوش مردانه بلندی که در زمستان می‌پوشیدند. یقه آن گرد و بدون برگردان بوده و معمولاً لبه بلندی داشت و با سنجاق تزئینی باز و بسته می‌شد و جلو سینه و سرآستین را برای زیبایی بیشتر یراق‌دوزی می‌کردند. قسمت جلو باز بوده و با دکمه باز و بسته می‌شد. آستین‌های ساده و گشادی داشته و در طرفین آن در پهلوها جیبی تعبیه شده بود. معمولاً دو چاک در پهلوها و یک چاک در وسط پشت قبا گذاشته می‌شد و رنگ آن معمولاً بور و سیاه بود و قد قبا تا زانو می‌رسید. این لباس مخصوص افراد بسیار مرفه سیستان بود.

کلاه: در منطقه سیستان از همان دوران کودکی کلاه بر سر می‌گذاشتند و آن را در زمستان و تابستان مورد استفاده قرار می‌دادند و مردان هرگز سر برهنه ظاهر نمی‌شدند و کلاهی از پشم یا کورک بر سر می‌نهادند. کلاهی که مردان در خانه به هنگام استراحت می‌پوشیدند عرقچین نام داشت که از جنس پارچه نخی بود و کناره‌های آن با نخ ابریشمی دست‌دوزی می‌شد. مردان سیستان از چند نوع کلاه استفاده می‌کردند:

۱- کلاه پشمی: این کلاه را در صحرا بر سر می‌کنند و جنس آن از پشم گوسفند است.

۲- کلاه قوس: این کلاه را مردان مسن در جشن‌ها و مراسم در زیر لنگ بر سر می‌کردند.

۳- کلاه سیمی: این کلاه از افغانستان وارد شده است و از نخ‌های طلایی و نقره‌ای بافته می‌شود.

۴- کلاه پوستی: همانطور که از اسم آن پیداست، پوستی بوده که از کشور پاکستان وارد می‌شود و افراد مرفه مخصوصاً دامادها آن را بر سر می‌گذارند.

۵- کلاه نمدی: این کلاه میان چوپانان متداول است و جنس آن از نمد و مخصوص مناطق سردسیر است.

۵- لَنگُتِه: مردان سیستان برای پوشش سر خود از سربندی به نام لنگته استفاده می‌کنند. این سربند مشابه عمامه است اما به شکل عمامه روحانیون آن را به سر نمی‌پیچند بلکه یک سر آن را لای سربند و سر دیگر آن را رها می‌کنند. طول آن از ۱۰ تا ۱۱/۵ متر می‌رسد و عرض آن ۱/۵ متر است. جنس آن از ململ یا پارچه‌های نازک خارجی است. سربند آن‌ها بیشتر سفید یا خاکستری است و سادات مشکی بر سر می‌کنند.

- عرق چین: کلاه دستبافی است که معمولاً سفید بوده و آن را زیر لنگته بر سر می‌کنند.

لنگ: پارچه‌ای است به طول ۳ متر و عرض حدود ۱/۵ متر که دور گردن و شانه آويخته می‌شود. جوانان بيشتر از لنگ‌های الوان استفاده می‌کنند و در جشن‌ها و مراسم عروسی لنگ سفيد کاربرد بيشتری دارد. از لنگ علاوه بر به دوش انداختن و آويختن به دور گردن استفاده‌های ديگری همچون خشک کردن بدن و سر و صورت بعد از استحمام و وضو گرفتن، به هنگام نماز خواندن آن را بر روی سر نهاده يا به زير پا می‌اندازند و گاه آن را به دور کمر می‌بندند و به عنوان کيسه از يک گوشه آن برای محل بذر و کاشتن در زمين زراعتی استفاده می‌کنند. به هنگام خريد و آوردن جنس به منزل از مزرعه لنگ را به عنوان دستمال به کار می‌برند.

پتو: پارچه‌ای است پشمی که حدود ۱/۵ متر پهنا و ۲ متر طو ل دارد. آن را به دور کمر و گردن و شانه می‌اندازند و در حقيقت وسيله‌ای است گرم کننده که در زمستان جای لنگ را می‌گيرد. اين شال را به گونه‌ای دور گردن و سر و صورت می‌پيچند که فقط چشم و بينی از ميان آن نمايان است. سيستانی‌ها معمولاً شال کمر نمی‌بندند و شال سر را به کمر می‌بندند. شال را در رنگ‌های مختلف تهيه می‌کنند و به اين شال در منطقه سيستان، پتو اطلاق می‌شود. اين شال را از جنس نمد درست می‌کنند و علاوه بر به دوش انداختن مانند لنگ هم از آن استفاده می‌کنند.
پالتوی نمدی: دامداران و کشاورزان از بالاپوش نمدی استفاده می‌کردند که يقه آن مثلثی شکل و آستين آن بلند و قد آن تا زير زانو يا بالای زانو می‌رسيد.

کفش: کفش‌های متعددی در سيستان وجود دارد و معمولاً از کفش‌های زير استفاده می‌شود:

چپت: بيشتر افراد تهیدست همانند چوپانان از آن استفاده می‌کردند. کف آن از لاستيک اتومبيل تهيه می‌شد و در پشت پا گره می‌خورد و مشابه کفش‌های تابستانی امروزی بود.

کتوک: نوع ديگری از کفش که تهیدستان آن را به پا می‌کردند. تخت آن از چوب و دارای دو حفره بود که بند از آن عبور می‌کرد و در پشت پا بسته می‌شد.

نيم بوت: کفشی است که ساق پا را می‌پوشاند و مردم غنی و ثروتمند از آن استفاده می‌کردند.

کفش چرمی: کفشی است که چرم آن از قائنات می‌آمد و مخصوص خوانين بود.

پاپيچ: نوعی نوار پهن که طول آن ۱ متر و عرض آن ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر می‌باشد. دامداران و روستاييان آن را در زمستان به دور پای خود می‌پيچند و جنس آن از پشم گوسفند است و در بعضی نقاط به آن بند می‌گويند.

جوراب: پاپوشی است که در فصل زمستان از آن استفاده می‌کنند و دو نوع است. جوراب پشمی که از پشم گوسفند به صورت ساده يا رنگی می‌بافند. معمولاً از رنگ‌های قرمز، سياه و سفيد استفاده می‌کنند و جوراب نمدی که از نمد بافته می‌شود.

به طور کلی می‌توان گفت پوشاک مردان سیستانی تا حدود زیادی به پوشاک مردم استان خراسان جنوبی شباهت دارد و این نوع پوشش را می‌توان در میان مردان استان خراسان جنوبی نیز مشاهده کرد.
پوشاک زنان سیستان

پوشاک زنان سیستانی همچون پوشاک مردان این خطّه ساده، بلند و گشاد است و دارای طرح‌های زیبا می‌باشد. زنان سیستانی علاوه بر لباس سنتی و روزانه خود، نوعی لباس نیز جهت اعیاد و جشن‌ها تدارک می‌بینند که در نوع هنرمندانه و زیباست. از مشخصات لباس روزمره زنان سیستانی، نوعی سوزن‌دوزی است که در حاشیه یقه و سرآستین لباس بکار می‌رود و در محل به آن سیاه‌دوزی می‌گویند.

پیراهن تاجیک: قد این پیراهن یک وجب بالای زانو است و دارای یک برش راسته است که در دو طرف پهلوها چاکی تا بالای ران دارد که علت این چاک بلند به خاطر پوشیدن یک دامن پرچین در زیر پیراهن است. جلوی این لباس تا زیر سینه باز است و سجافی مزین به گلدوزی با نخ سیاه دارد که در اصطلاح به این تزئینات سیاه‌دوزی می‌گویند. آستین پیراهن می‌تواند از سه نوع برش تشکیل شود.

تُنبون: زنان سیستانی به جای شلوار در زیر پیراهن تاجیک دامن پرچینی می‌پوشند که در منطقه به تنبون شگاد معروف است و عرض آن به ۱۰ متر می‌رسد. کمر دامن لیفه‌ای بوده و به وسیله بندهایی که توسط خود بانوان بافته می‌شود، در قسمت کمر محکم می‌شود. بعضی از بانوان تا سه عدد دامن پرچین روی هم می‌پوشیدند که لبه دامن‌ها به وسیله نخ، سیاه‌دوزی می‌شد.پیراهن پاچین: بانوان سیستانی از پیراهنی استفاده می‌کنند که دارای بالاتنه کوتاه و دامنی با چین‌های ریز است. این پیراهن یقه گرد، از جلو تا ناحیه اتصال دامن باز است و آستین آن ساده و شمشیری و مچ‌دار است. قد دامن چین‌دار این لباس تا زانو می‌باشد.

شلوار: پیراهن پاچین زنان سیستانی با شلواری که در منطقه کوتَنَنه نام دارد، پوشیده می‌شد. این شلوار از دو ساق مخروطی و میان ساق کم‌چین تشکیل شده و کمر لیفه‌ای آن در لبه شلوار سجاف می‌خورد و روی آن با دست یا چرخ، تزئین می‌شود.

پیراهن دو گریبانه: قد این پیراهن تا زیر زانو است و در یقه پشت و جلوی آن چاک دارد و به همین علت به آن دو گریبانه می‌گویند. مدل این پیراهن شبیه پیراهن تاجیک می‌باشد با این تفاوت که قد آن بلندتر و بدون چاک و برش زیر آستین چین می‌خورد. این پیراهن با شلوار پوشیده می‌شود.

جلیقه: این پوشش از پارچه ساده و تیره رنگ دوخته می‌شود. یقه آن هفت است و تا کمرگاه می‌رسد و روی آن با نوار قیطان، نقش‌بندی می‌شود.

کت: این تن‌پوش دارای آستین‌های بلند و راسته و یقه گرد است و از رنگ‌های شاد برای این پوشش استفاده می‌شود. روی آن تن‌پوش با نوار تزئین می‌شود و در هنگام سرما از کت‌های چرمه‌دار و قزن لاله‌دار استفاده می‌شود.

لچک یا دستمال سر: سرپوشی که به عنوان لچک استفاده می‌شود پارچه‌ای است که آن را تا زده و جلوی سر، گره می‌زنند و دو طرف دسته آن را داخل دستمال سر فرو می‌برند و موها به شکل چتر از زیر دستمال نمایان می‌شود.

سرپوش یا چارقد: چارقد پارچه چهار گوش رنگی یا سفید است که آن را بر روی لچک می‌اندازند.

روبند: برخی از بانوان برای پوشاندن صورت خود از روبند استفاده می‌کنند. این روبند از پارچه‌های کتانی سفید تهیه می‌شود و در محل چشم‌ها به طور سنتی، توردوزی می‌شود و به وسیله بند به پشت سر بسته می‌شود و قد آن تا زیر سینه می‌رسد.

کلاه: برخی از بانوان سیستانی از کلاهکی به شکل عرق‌چین استفاده می‌کنند که روی آن نقش‌بندی شده است.

چادر: طرح این پوشش به صورت چهارگوش و جنس آن از پنبه است و توسط خود اهالی منطقه بافته می‌شود. این پارچه چهارخانه مستطیل شکل را از وسط بر روی سر می‌اندازند و قد آن تا کناره‌های زانو و پایین‌تر می‌رسد. نوع نامرغوب این پوشش جاوند نامیده می‌شود و نوع دیگر آن که مختص اعیان و اشراف بوده است از چهارخانه‌های ریز با نخ ابریشم بافته می‌شود.

کفش: کفش بانوان سیستانی تخته‌ای چوبی است که رویه آن چرمی است و افراد معمولی از آن استفاده می‌کنند. اُرسی‌های سرکج یا نوک برگشته مخصوص افراد متمول است.  


انتهای پیام///